Doğrugöz Tarihi   Hazırlayan : Dr. Muharrem BAYAR 5. DOĞRUGÖZ (Eğrigöz-)(ﺍﻜﺭﻜﻮﺰ)-Akşehir merkez ilçe, Atsız, Engilli,  Karahöyük Kasabaları,  Bozlağan, Savaş, Söğütlü köyleri  ile sınırlıdır 1959 tarihinde belediye teşkilatı kurulmuştur[1].Tek belde,tek mahalledir.Akşehir Caddesi,Savaş Caddesi,Bozlağan Caddesi,Menderes Caddesi,Turgut Özal Caddesi ve Şehir Caddelerini ayrılır.Eğrigöz olan ismi 1980 yılından sonra Doğrugöz olarak değiştirilmiştir. Nüfusu  4100 olup,  İlçeye 5 Km. dir. Yaptığımız alan çalışmalarında Seyran Höyüğü, Hışır Höyük, Hacı Osman Höyüğü, Eğrigöz Höyüğü, Tomas Höyüğünde Arkaik Devre ait malzemeler bulunmuştur. Cami, çeşme ve benzeri binalarda yapı taşı olarak kullanılmış Roma ve Bizans Dönemine ait mimari parçalar vardır. Buralara XII. asırda Türk iskanı başlayınca,  bu höyükler üzerine köy ve mezralar kurulmuştur. Eğrigöz  Akşehir-Konya  yolu üzerinde olduğu için, derbent teşkilatı [2] vardır. Gelen giden yolcuların barınması için  büyük bir han yaptırılmış, müştemilat olarak cami, çeşme ve hamam eklenmiş[3].İlk olarak Ali Baba[4] isimli bir Türkmen Beyi hanın civarına derbentçi olarak yerleşerek köyü kurmuştur. O’nu takiben Tomas ve Hışır Höyüğünde oturanlar  gelerek yerleşirler, daha sonra çevredeki mezralardan  toplananlar gelip yerleşmişlerdir.  Köyün olduğu  yerde ki öz den dolayı Eğriöz ismini vermişlerdir. Zamanla bu isim Eğrigöz  olmuştur. Altıntaş Köyünün olduğu yerde 1277 yılında meydana gelen Cimri Olayı’nda dağılan halkın bir kısmı Eğrigöz’e yerleşmiştir[5]..H. 810/M. 1407 tarihinde köyü kuran ünlü Türkmen Bey’i Ali Bey’in torunlarından  Ahmet Bey’in oğlu Ali Bey camiyi genişleterek yenilemiş, hanı, çeşmeyi ve hamamı tamir ettirmiş, bu külliyeye bir de medrese ilave etmiştir. Külliyenin yaşaması,  tarlalar, bahçeler ve evler vakfedilmiştir[6].             Padişah Sultan III. Ahmet’in ünlü  sadrazamı ve  Damat İbrahim Paşa, Ilgın’ın Argıt Kırı köyü yakınlarına Akşehir-Konya yolu üzerine büyük bir han yaptırmıştır. Hana  Akşehir ve Ilgın’dan 300 hane göçürmüştür. Han ile Argıt Kırı köyünü birleştirerek Argıthan’ı kurar. Eğrigöz’den de 2 hane buraya göçürülmüştür[7].              H.881/M.1476 tarihli Sahip Ata Medresesi vakfiyesine göre Eğrigöz  Köyü Sahip Ata Fahreddin Ali Bey’in yaptırdığı medreseye vakf edilmiştir [8].             1878 yılında Akşehir Kaymakamlığı yapan Bereketzade İsmail Hakkı Bey, Eğrigöz’ü çok severmiş, faytonu ile gelir, burada dinlenirmiş. Hatıralarında Eğrigöz hakkında şunları yazar, “Vişnesi gibi iri, kirazı ise çeşit çeşit ve pek lezzetlidir. Hele kasaba yakınındaki Eğrigöz Köyü’nde yetişen sarı renkli bir çeşit kiraz, o kadar naziktir ki kasabaya gelirse zedelenir”[9].   Doğrugöz’de, Hanönü Cuma Camisi,Seyran Camisi ve Yeni Cami isminde üç camisi vardır. 1.Han Önü Cuma Camisi:Kasabanın tarihi eser olarak günümüze gelen tek eseri Hanönü camisidir.Cami,kasabanın ortasında  Akşehir Caddesi ile Bozlağan Caddesinin kesiştiği yerde kurulmuştur.Buradaki büyük külliyenin günümüze gelen tek eseridir.Cumhuriyettin önce civar köylerle birlikte Cuma Namazı kılındığı için Cuma Camisi denmiştir. Dikdörtgen planlı ahşap cami kırma çatılıdır.Üzerindeki kitabeye göre kasabanın kurucusu kabul edilen Ahmet oğlu Ali Bey tarafından.H.810/M.1407 yılında yerindeki eski cami yıkılarak yeniden yapılmıştır.1900 yılların başında Bermendeli Rum ustalar tarafından tekrar tamir edilerek bu günkü durumuna getirilmiştir.1960 yılında minaresi yapılmıştır. Kitabesi, “ Cedde  dehale el-mesacidü’l-imarete                    El-zaif  el-müsalli  el-fakir el-hâkir                   Ali bin Ahmet bari Sene:aşere ve semane-mie” Kitabedeki imaret sözcüğü Ali beyin buraya büyük bir külliye yaptığını gösterir.Cami ile hamam günümüze kadar gelmiştir.Han,misafirhane,çeşme ve vakıf mahallesi olarak bilinen yerlerdeki evler zamanla yok olmuştur.Köyün ihtiyarları bu külliyenin yakın zamana kadar ayakta olduğunu söylediler.Han 1960 yılında yıkılmış,yerine belediye iş merkezi yapılmıştır.Çeşme yıkılmış,yeri Hanönü Meydanı’na  katılmıştır. Ahşap caminin iç duvarları sıvarı üzerine baskı tekniği ile yapılmış süslemeler bulunur.Süslemelerde çiçek motifi hakimdir.Vazodan çıkan çiçeklere güneş örneği verilmiş.Ashab-ı yâri Güzin  ve Sahabe-i Kiram isimleri bitkisel rozet içine yerleştirilmiştir. Bitkisel bir rozet içine yazılan “Hüseyin” sözcüğünün altına süslemeyi yapan, hatları yazan usta ismini ve  işi yaptığı tarihi yazmıştır. “Ketebe Seyyid Mehmed sene:12” Buna göre camiyi Seyyid Mehmet Usta süslemiş ve hatlarını 1797 yılında yazmıştır. 1324/1908 tarihinde askere giden Eğrigözlü ihtiyat askerleri köylerine dönerken hatıra olarak bir sancak yaptırıp,camiye koyarlar.Hemen her camide bulunan bu hatıra sancak zamanla çok yıpranmış,sonradan benzeri yapılarak camiye konmuştur.Sancağın yeşil atlas yüzünde “Lâilâhe illâ Allah-Muhammeden Resulûllah sadıkü’l-vahidü’l-emin- es-selatü ve’s-selamü aleyke yâ habibullah”sancağın ortasında ay-yıldız ve Osmanlı Arması vardır.Bunun altında sancağın kitabesi şöyledir. “ 1324 senesi tecemmüm olan Eğrigöz Karyesi ihtiyat efradının bergüzarıdır.1325”[10] Sancağın kırımızı atlas yüzünde: “Lâilâhe illâ Allah-es-selatü ve’s-selamü aleyke yâ habibullah-Nâsrullahü ve fethü’l-kârib”yazılıdır. 2.Yeni Cami:Turgut Özal Caddesi ile Yavuz Caddesinin kesiştiği yerdedir.1978 yılında yaptırılmıştır.Dikdörtgen planlıdır.Minaresi vardır. 3.Seyran Camisi:Kasabanın girişinde kubbeli şadırvanlı güzel bir camidir.1995 yılında yaptırılmıştır.2002 yılında minare ilave edilmiştir. 4. Ali Baba Cami :  15 Aralık 2000 depreminde kasabanın en eski camilerinden Han Önü Cuma camisi büyük hasar gördüğünden caminin, batı tarafına büyük kubbeli modern bir cami yaptırılmıştır. Camiye köyün kurucu Ali Baba ‘nın ismi verilmiştir. Cami 2007 yılında ibadete açılmıştır. Kasabada  üç tane türbe vardır.Selçuklu dönemine ait mezar taşlarını bulunduğu bir mezarlık var idi.Son zamanda ortadan kaldırılmıştır. 1.Ali Baba Türbesi:Cuma camisinin külliyesinden olan hazirede idi.Caminin diğer külliyeleri gibi mezarlıkta 1960 yılında ortadan kaldırılmış,yerine Eğrigöz İlkokulu yapılmış,bir kısmı meydana ve yola gitmiştir.Ali Baba’nın mezarı kaldırılmamış,okulun bahçesinde korunmaktadır.Mezar sandukası betonarmedir.Şahideleri yoktur. 2.Şıh Ali Türbesi:Akşehir Caddesinin sağ tarafındadır.Kare planlı,üstü kırma çatı ile örtülü dört tarafı açık bir türbedir.Türbenin içinde 3 tane mezar vardır.Ortada Şıh Ali,bir tarafında Şıh Ali Ailesi,diğer tarafında Seyit Bayram Gazi ismi yazılmıştır.Buradaki  kişiler hakkında hiçbir vesika yoktur. 3.Mavi Dede Tekkesi:Doğrugöz Hamamının bahçesindedir.Üzerinde şahide ve yazı yoktur. Cuma camisinin külliyesinde bir medrese vardı.Bu medresenin son müderrisi Ali Efendidir.1924 yılında medreseler kaldırılırken 30 talebesi vardı.Eğrigöz’ün yetiştirdiği  ünlü müderrislerden Mustafa Efendi,Akşehir’e bir medrese kurarak çok talebe yetiştirmiştir.Bu medrese yıkılarak yerine park yapılmıştır. İlk mektep halk tarafından 1876 yılında  2 derslik olarak yapılmıştır.Bu eski mektep Ali Baba Türbesinin güneyinde idi.Sonra 2 derslik daha ilave edilerek 4 derslik olmuş.1960 yılında yıkılarak Eğirigöz İlkokulu  yapılmıştır.1973 yılında Ortaokul açılmış.1998 yılında İlköğretim okuluna dönüştürülmüştür.Namık Kemal İlköğretim okulu 1972 yılında açılmıştır. Kasabada Doğrugöz Öğrenci Yurdu  ile Seyran Öğrenci olmak üzere iki öğrenci yurdu vardır. H.1256/M.1840 yılında düzenlenen temettuat defterine göre Akşehir Kazasına bağlı Eğrigöz Kasabasının eski sülaleleri: Konya Eyaleti dahilinde olup bizzat idarede bulunan kazalardan Akşehir Kazasına tabi Eğrigöz karyesinde sakin  ehali-i İslamiye’nin emlaki  arazi ve temettuatının miktarına mübeyyin defteridir  .[11] Hane No Eski  sülaleler Hane No Eski Sülaleler Hane No Eski Sülaleler   1 Nebi oğlu Hacı Süleyman 40 Hayar oğlu Ali 79 Şakir oğlu Mehmet   2 Abdullah oğlu Ömer 41 Mehmet oğlu Mehmet 80 Kara Mehmet oğlu Hamza   3 Hacı Hasan oğlu Hasan 42 Hacı İsmail oğlu Ahmet 81 Yusuf oğlu İsmail   4 İbrahim oğlu Osman 43 Gazi oğlu İbrahim 82 Salih oğlu Musa   5 Halil oğlu Mehmet Ali 44 Gazi oğlu Hasan Hüsnü 83 Halil İbrahim oğlu Ahmet   6 Hacı Mehmet oğlu Hasan 45 Hasan oğlu Hasan Ali 84 Abdullah oğlu Ahmet   7 Hacı Mehmet oğlu Ali 46 Hafız oğlu Mehmet 85 Halil İbrahim oğlu Turmuş   8 İbrahim oğlu Ahmet 47 Ömer oğlu Halil 86 Hacı Hasan oğlu Ali   9 Mustafa oğlu Abdullah 48 Mehmet oğlu Hasan 87 İsmail oğlu İbrahim 10 İsmail oğlu İsmail 49 Osman oğlu Osman 88 Hacı Mehmet oğlu Mehmet 11 Osman oğlu Ahmet 50 Şeyh Ali oğlu Molla 89 Ayan oğlu Mustafa 12 Hacı Osman oğlu Salih 51 Şeyh Ali oğlu Ahmet 90 Topal oğlu İsmail 13 Ali oğlu Kayyum Ali 52 Tekkenişin Mustafa[12] 91 Topal oğlu Mustafa 14 Hamamcı İbrahim oğlu Hacı Osman 53 Numan oğlu Hasan 92 Ömer oğlu Hasan 15 Abdullah oğlu İbrahim 54 Numan oğlu Mehmet 93 Odabaşı oğlu Mustafa 16 Osman oğlu Köse Mehmet 55 Koca Sami oğlu İbrahim 94 Abaza oğlu Mustafa 17 Hasan oğlu Mehmet 56 Hacı Mehmet oğlu Mehmet 95 Deli Ömer oğlu arı İsa 18 Nebi oğlu Hasan 57 Koca Veli oğlu Osman 96 Ömer oğlu Hasan 19 Mustafa oğlu Mehmet 58 Mustafa oğlu Hacı Mehmet 97 Hacı Ali oğlu Ahmet 20 Mehmet oğlu Veli 59 Ömer oğlu İsmail 98 Hacı Hasan oğlu Osman 21 Mehmet oğlu Ali 60 Sarı Çoban oğlu Mustafa 99 İsmail oğlu Hasan 22 Ahmet oğlu Hacı Mehmet 61 Kara Ali Mehmet 100 Kara Ahmet oğlu Ali 23 Osman olu Hacı Osman 62 İsmail oğlu Hacı Halil 101 Hafız Mehmet oğlu Mustafa 24 Mehmet oğlu Halil 63 Ahmet oğlu Hasan 102 Kara Mehmet oğlu Osman 25 Molla Mehmet oğlu Baba Ali 64 Abdullah oğlu Veli 103 Hasan oğlu Mustafa 26 Ahmet oğlu Hasan 65 Abdullah oğlu Mustafa 104 Yusuf oğlu Yusuf 27 Halil oğlu Ahmet 66 Ali oğlu Yetim Musa 105 İsmail oğlu Ahmet[13] 28 Hasan oğlu Koca Mustafa 67 EmirMehmetoğluMehmet 106 Hasan oğlu Ali 29 Ömer oğlu Süleyman 68 Ahmet oğlu Mustafa 107 Ali  oğlu Ali 30 Mustafa oğlu İsa 69 Hasan oğlu Ahmet 108 Halil oğlu Osman 31 Bayrakdar oğlu Ali bin Osman[14] 70 Ali oğlu Mehmet     32 Ali oğlu Ahmet 71 Sıyam oğlu Hacı Ömer     33 Ali oğlu Hacı Hasan 72 Solak oğlu Mehmet     34 Mehmet oğlu Ömer 73 İsmail oğlu Hacı Ömer     35 Hacı Mehmet oğlu Mustafa 74 Halil oğlu Hacı Mehmet     36 Mehmet  oğlu Hacı Mehmet 75 Solak oğlu Ömer     37 Yeğen oğlu Ömer 76 Solak oğlu İbrahim     38 Hacı İsmail oğlu Kara Hüseyin 77 Halil oğlu Mehmet     39 Hacı İsmail oğlu Mutsan 78 Halil oğlu Ahme     1840 yılında  Eğrigöz Köyü  108  hane olup, 80258 akça vergi  tesbiti yapılmıştır.Hazırlanan belgenin sonunu  Eğirgöz  muhtarı ve imamı mühürleri ile onaylamışlardır. Eğrigöz halkının ataları bu sülelerden gelmiştir. 1840 tarihli  Temettuat Defterlerindeki kayıtlara göre At, kısrak,deve, sığır, öküz,  manda, merkep,katır,koyun,kuzu,keçi,oğlak,arı kovanı yetiştirilmiş, buğday arpa, yulaf, afyon ekimi yapılmış, bostan ve bahçe ziraatı gelişmiştir Doğrugöz Kasabasının tarih içinde nüfus göstergesi Yıllar 1518 1530 1845 1872           1935       2000 2007 Nüfus 986 980   420 450 11595 5718 4100 [1] Mehmet Candan’ın muhtarlığı zamanında 1959 yılında Belediye kuruldu. Sırı ile belediye başkanları. İbrahim Bircan(1959-1960, 1965-1969), Hacı Ali Dönmez(1960-1963), Ömer Yalçınkaya(1963-1965), Mehmet Çakır(1969-1974), Mehmet Gürlek(1974-1976), İbrahim Ethem Tunca(1976-1980), Orhan Genç(1980-1984), Halis Gürlek(1984-1989), Abdil Torlak(1989-1999), (Osman Fedai(1999-  -) [2] Selçuklular ve Osmanlılar döneminde önemli yolların ve geçitlerin korunması ve bakımı için kurulan teşkilattır. [3] Bu tarihi külliyeden günümüze bir tek cami kalmıştır. Zamanla han, çeşme, hamam, medrese yıkılmıştır. Köyün kurulmasına sebep olan o tarihi han  yok olmuş, ama vefakar köylüler bu hanı unutamamışlar, kasabanın en büyük meydanına “Hanönü” ismini vererek yaşatmışlardır. [4] Köyün kurucusu Ali Bey’in mezarı Han Önü Camisinin karşısındaki  Şehit Turgut Makasçı İlköğretim Okulu’nun bahçesindedir. Mezartaşları sonradan konmuştur. Kitabesi yoktur. [5] Eğrigöz’deki Hacı Haşimler sülalesi,  Altuntaş’tan göçen ailelerdendir. [6] Bu gün vakıf evlerin olduğu yere Vakıf Caddesi  deniyor. [7] MAD, nr. 9956, s. 83, 84. [8] Ankara Kuyudu Kadime Arşivi nr.256 (H.881/M.1476)tarihli  vakıf defteri. [9] Bereketzade İsmail Hakkı, Yâd-ı Mâzi, İstanbul. 1332 . s. 238. [10] 1325/1909 yılında İhtiyat(yedek)askerliği görevini yapan Eğrigöz’lü askerler köylerine dönerken hatıra olarak bu sancağı yaptıp,camiye hediye etmişlerdir. [11] ML.VRD.TMT.d.09594 [12] Köydeki Seyit Bayram Gazi vakfı tarlalarını kullanır.  [14] 1829 Osmanlı – Rus Savasında Alay Sancaktarı Akşehir Eğrigöz Köyünden Osman oğlu Ali’ ye verilmiş Ünvandır. Belediye Başkanımız Osman FEDAİ’ nin Büyük Dedeleridir.(1840 Tarihli Eğrigöz Karyesi Temettuat defteri. No :   ML.VRD.TMT.d.09594 )